شهر زیرزمینی دستکند نوشآباد شاخصترین اثر این دیار کهن میباشد که در روایات محلی به “اویی” معروف است. قدمت این شهر زیرزمینی به دوران ساسانی و اوایل دوره اسلامی میرسد. نوشآباد در کتب تاریخی انوشآباد نام دارد که توسط یکی از پادشاهان ساسانی بنا شده است و دارالخلافه و پایتخت اقامتی انوشیروان بوده است.
نوشآباد بین دو شهر اصلی اصفهان و ری و در نزدیکی جاده ابریشم قرار داشت. کاروانهای تجاری که از اینجا در حال عبور بودند مورد حمله قرار میگرفتند و غارتگران به نوشآباد هم هجوم میآوردند.
مردم نوشآباد برای مقابه با ناامنیها زیرزمین را انتخاب کردند و آنها از خانهها، چاهایی مخفی به دل زمین زدند و چاهها را در دل زمین به هم متصل کردند و این شهر زیرزمینی را در سه طبقه و حدود 4000 متر احداث کردند.
این شهر دارای راهروهای پیچ در پیچ با ارتفاعی حدود 180، اتاقها و حجرههای کوچک و بزرگ، سرویس بهداشتی ابتدایی و چاههای ارتباطی بین طبقات است. چاههای ورودی به صورت ل طراحی شدند تا ورود را برای دشمن دشوار سازد. با کشته شدن یک نفر در چاه، راه ورود به شهر زیرزمینی تقریبا بسته میشد.
سیل نوشآباد باعث پر شدن شهر زیرزمینی از گل و لای شد و تلاش مردم برای پیدا کردن آن ناکام ماند. در سال 1383 یکی از اهالی شهر در حال حفر چاهی در منزلش، پس از کندن 11 متر به داخل یکی از کانالهای شهر زیرزمینی افتاد که حدود یک متر از گل و لای پر شده بود.
پس از لای روبی، این اثر در سال 1385 به ثبت ملی رسید و همچنین شایستگی ثبت در فهرست میراث جهانی را نیز دارد.